Plan S

Wspieranie otwartego dostępu do publikacji naukowych

Plan S

Plan S to inicjatywa agencji i fundacji finansujących badania naukowe zrzeszonych w cOAlition S zawiązanej we wrześniu 2018 roku, której członkiem jest Narodowe Centrum Nauki.
Głównym celem Planu S jest wprowadzenie od 2021 r. natychmiastowego otwartego dostępu do publikacji naukowych opisujących rezultaty badań finansowanych ze środków publicznych i niepublicznych przyznanych przez regionalne, krajowe lub międzynarodowe instytucje finansujące. Muszą zostać opublikowane w otwartych czasopismach, lub na otwartych platformach, albo zostać natychmiast udostępnione w otwartych repozytoriach, bez czasowego embarga. 

Rekomendacje dla autorów

Naukowcy muszą zwracać uwagę, na to czy czasopismo lub platforma jako całość spełnia wymagania Planu S

Zaleca się stosowanie identyfikatorów dla autorów np. ORCID. Autorzy lub ich instytucje zachowują majątkowe prawa autorskie do swoich publikacji. Licencje udzielane wydawcy muszą pozwalać na udostępnienie ostatecznej wersji opublikowanej (VoR), ostatecznej autorskiej (AAM) lub obu na otwartej licencji — najlepiej Creative Commons CC BY za pośrednictwem otwartego repozytorium natychmiast po opublikowaniu. cOAlition S dopuszcza następujące wyjątki w zastosowaniu innych licencji niż CC BY:

  • CC BY SA 4.0 oraz oświadczenia o przekazaniu do domeny publicznej CC0,
  • CC BY ND, pod warunkiem że grantobiorca wyraźnie o to poprosi i uzasadni taką prośbę.

Treści będące elementem publikacji, do których prawa posiadają osoby trzecie (na przykład obrazy lub grafiki) nie są objęte tymi wymaganiami.
 

Zgodność z Planem S można zapewnić na trzy sposoby: 

Miejsce publikacji w otwartym dostępie (czasopisma lub platformy) Miejsca publikacji dostępne w modelu subskrypcyjnym (sposób wykorzystujący repozytoria) Przekształcenie miejsc publikacji dostępnych w modelu subskrypcyjnym (mechanizmy transformacyjne)
Sposób Autorzy publikują w otwartym czasopiśmie lub na otwartej platformie. Autorzy publikują w czasopiśmie dostępnym w subskrypcji i udostępniają w otwartym repozytorium ostateczną opublikowaną wersję (Version of Record, VOR) lub ostateczną wersję autorską (Author’s Accepted Manuscript, AAM). Autorzy, w ramach mechanizmów transformacyjnych, publikują w otwartym dostępie w czasopiśmie dostępnym w subskrypcji.
Finansowanie Instytucje finansujące wchodzące w skład cOAlition S udzielą wsparcia finansowego na poczet opłat za opublikowanie. Instytucje finansujące wchodzące w skład cOAlition S nie będą udzielać wsparcia finansowego na poczet opłat za otwarte publikowanie w „hybrydowych” miejscach publikacji dostępnych w subskrypcji.  Instytucje finansujące wchodzące w skład cOAlition S mogą wspierać finansowo publikowanie w otwartym dostępie w ramach mechanizmów transformacyjnych.

źródło: https://otwartanauka.pl/plan-s/tlumaczenie/  

Rekomendacje dla czasopism

  • Każdy artykuł musi mieć przyznany trwał identyfikator PID dla publikacji naukowych np. DOI, URN, Handle,
  • Zamieszczone treści muszą być długoterminowo archiwizowane,
  • Metadane opisujące publikacje muszą być wysokiej jakości z podaniem informacji o finasowaniu,
  • Czasopismo powinno być zarejestrowane w katalogu otwartych czasopism naukowych DOAJ (Directory of Open Access Journals).
  • Posiadać transparentny koszt i cennik,
  • Czytelna maszynowo informacja o statusie Open Access i licencji osadzonej w artykule, w standardowym formacie niezastrzeżonym,
  • Linkowanie do danych, kodu czy innych wyników badań, które są podstawą publikacji i są dostępne w zewnętrznych repozytoriach,
  • Otwarte czasopisma nie mogą mieć lustrzanego/siostrzanego czasopisma dostępnego w modelu subskrypcyjnym ze znacząco pokrywającym się składem redakcji, aby uniknąć modelu biznesowego polegającego na pobieraniu opłat zarówno za dostęp, jak i za opublikowanie.

Rekomendacje dla repozytoriów

  • Musi być zarejestrowane w Directory of Open Access Repositories (OpenDOAR),
  • Stosować trwały identyfikator PID dla publikacji naukowych – np. DOI, URN, Handle,
  • Stosować wysokiej jakości metadane,
  • Posiadać Helpdesk dla użytkownika,
  • Musi być zapewniona stała dostępność wynosząca co najmniej 99,7% czasu.
     

Rekomendacje dla wydawców

  • Wydawca powinien mieć ustalone procedury odnośnie do recenzji i kontroli jakości czasopisma jak rzetelność w recenzowaniu, opis polityk wydawniczych, akceptować zachowanie majątkowych praw autorskich przez autorów lub instytucje, przejrzysty proces skarg i domniemanych nieprawidłowości itp. Procedury te powinny być zgodne z wytycznymi COPE (Committee on Publication Ethics).